Banu KAZANÇ
Süt dünyaya geldiğimiz an tanıştığımız ilk besindir. Her yaş grubunun, bebekliğinden başlayarak çocukluğa erişkinliğe ve yaşlılık çağına kadar her dönemde süt ve süt ürünlerine gereksinimi vardır. Süt, bileşimindeki biyolojik değeri yüksek protein ile günlük diyette yer alması gereken bir protein kaynağıdır. Normal durumdaki yetişkinlerin günlük protein ihtiyacı, kilo başına, erkekler için 0.95 gram; kadınlar için de 0.87 gramdır. Bu miktarın yaklaşık yarısının, hayvansal protein kaynaklarından karşılanması gereklidir. Çünkü bitkisel protein kaynakları, tüm esansiyel aminoasitleri içermez. Yüzde 90'a yakını sudan oluşan süt; üç temel besin maddesi olan protein, karbonhidrat ve yağı dengeli bir şekilde içinde bulunduran bir içecektir. Ayrıca içeriğinde kalsiyum, fosfor, potasyum, çinko minerallerini, vitamin olarak da A, B, D, E ve K vitamini içerir. Sütün başlıca yararları şunlardır; kemikleri güçlendirir, erimesini önler, mikrobik enfeksiyonlara karşı etkilidir, mide rahatsızlıklarını giderir, sindirimi düzene sokar, diş çürüklerini önler, tansiyonu ve kolesterolü düşürür. Vücut dokularının gelişmesine yardımcı olan süt, odaklanma yeteneğini ve hafızayı güçlendirir, beyne enerji verir.
Sütün içinde bulunan proteinler, antioksidan özellikteki A vitamini ve çinko ile cilt sağlığı korunmuş olur. Süt, cilt üzerinde nemlendirici etki yaparak cildin yıpranmasını ve yaşlanmasını engeller. Her şeyin fazlası zarar olduğu gibi, sütün de fazlası zarardır. Fazla süt, demir eksikliğine bağlı olarak kansızlık yapar.
SÜTTEKİ PROTEİNLER
Büyüme ve gelişim açısından büyük öneme sahip olan süt proteini aynı zamanda hücre ve doku oluşumunda da etkilidir. Süt proteininin biyolojik değeri birçok protein kaynağına göre daha yüksek olduğundan, vücut diğer proteinlere oranla süt proteininden daha iyi yararlanmaktadır. İçerisinde kazein başta olmak üzere peynir altı suyu olarak da bilinen laktalbümin ve laktoglobülin'in yanı sıra immunoglobülinler ve laktoferrin gibi proteinler de bulunur. İnek sütündeki proteinlerin neredeyse yüzde 80'i kazeindir, peyniraltı suyu proteinleri, sütteki proteinlerin yaklaşık olarak yüzde 20'sini oluştururlar.
SÜTÜN YAĞ İÇERİĞİ
Süt yağı, enerji kaynağıdır. Sinir ve beyin hücreleri için oldukça önemli olan süt yağı aynı zamanda vücuda enerji de veriyor. Süt ayrıca laktozun en iyi şekilde kullanımını ve vücudumuz için gerekli olan A, D, E, K vitaminlerinin taşınmasını sağlar. Süt yağındaki fosfolipitler, beyin ve sinir hücrelerinin hayati önem taşıyan kısımlarını oluşturur. Süt, sanıldığı kadar yüksek oranda kolestrol içermez. 100 mililitre sütün içerdiği kolestrol miktarı sadece 12 gramdır.
ENERJİ KAYNAĞI LAKTOZ
Sütün içindeki enerji kaynağı laktoz dediğimiz süt şekeridir. Doğada en yüksek oranda sütte bulunan laktoz, glikoz ve galaktozdan oluşan disakkarit türü bir şekerdir. Laktoz vücudun kalsiyum ve fosfordan daha fazla yararlanmasını sağlar. Bazı insanlarda süt şekeri olan laktoza karşı hassasiyet olabilir. Bu kendini ishal, gaz mide bulantısı, mide krampları, şişkinlik gibi sindirim bozukluklarına sebep olarak gösteriyor.
LAKTOZ İNTOLERANSINA KARŞI ÖNLEMLER
Laktoz intoleransının ilaçla tedavisi yok, ancak yaşam tarzınızda yapacağınız değişiklikler ile bundan etkilenmeyebilirsiniz. Bu nedenle laktozu sindirmede sorun yaşayanların laktozsuz süt içmeyi tercih etmesinde yarar var. Yoğurt, peynir gibi süt ürünleri daha iyi tolere edilebilir. Yoğurt ve kefir içinde bulunan enzim sayesinde ve daha az laktoz içeriğinden dolayı şikayetlere neden olmayabilir. Laktoz içeren besinleri yalnız almak yerine, öğünün bir parçası yapın. Bu sayede laktozun sindirim sistemine geçişini yavaşlatır, sindirilmesini kolay hale getirirsiniz.Tüm süt ürünlerini hayatınızdan uzaklaştırmak yerine küçük porsiyonlarla sizin üzerinizde etkisini deneyebilirsiniz . Bazı insanlar keçi sütünü ve keçi sütünden yapılan peynirleri daha kolaylıkla sindirebilir. Bazı sert peynir türleri, yumuşak peynirlere nazaran daha az laktoz içerir. Eski peynirler örneğin İsveç, çedar, permesan gibi işlenme ve bekleme sonucu laktoz içeriğinin çoğunu kaybeder ve sizi rahatsız etmeyebilir, denemelisiniz.
NE KADAR İÇMELİYİZ?
Bir günde tüketmeniz gereken süt miktarı için genel bir tavsiye vermek zordur. Kişiye, cinsiyete ve yaşa göre protein ihtiyacı değişir. Sütü ve süt ürünlerini beslenme düzeninize birçok protein kaynağından biri olarak ekleyin. Genel bir öneri; günde en az 2-3 porsiyon süt ürünü, yani 1-2 bardak süt veya yoğurt veya 50 gr peynir...
