YAZI SELAHATTİN DÖNMEZ sdonmez@farketmedendiyet.com.tr
Bazı bireylerin karbonhidratlı bir yiyeceği yedikten sonra hiperinsülizm dediğimiz pankreastan aşırı insülin pompalaması sonucunda kan şekerinin hızla düşmesi ile sonuçlanan hastalığa 'Reaktif Hipoglisemi' adı veriliyor. Bu hastalarda normal sağlıklı bireylere nazaran karbonhidratlı öğün sonrasında erken sürede çok yüksek insülin düzeyinin olmasına rağmen kan şekerinin de yükselemediğini görüyoruz. Buna biz tıpta karbonhidrat uyarısına karşı pankreastan beta hücrelerinde aşırı duyarlık durumu diyoruz. "Yemek yedim ve kan şekerim düştü, halsizliğim var, yorgunluk gün içinde peşimi bırakmıyor, aç olduğumda ani sinirlilik ataklarım oluyor ve sık acıkıyorum" diyorsanız reaktif hipoglisemi olabileceğinizi söyleyebilirim. Çünkü genelde hipoglisemi noktasının yemekten sonra 1. ve 3. saatlerde gerçekleşiyor olmasıdır. Ağır reaktif hipoglisemi hastalarında ise bu belirtilere ek olarak gece uykuda kan şekeri düşmesi ile beraber sabah uyandığında yastıkta ter ıslaklığının oluşması, unutkanlık, sıkıntı, libido azalması ve konsantrasyon bozukluğu görülebilmektedir. Çoğu Reaktif Hipoglisemi tanısı alıp bana gelen hastalarım tedavi olmadan önce gün içinde acıkma ataklarına yakalanır, şekerli besinlere takıntılı olur. Öğleden sonra baş ağrısı çeker ama en önemlisi ise gece uyuduktan sonra gece yarısı uyanıp zor uyuduklarını gözlemliyorum. Reaktif hipoglisemi tanınız var veya bu bahsettiğim semptomlara sahipseniz beslenmenizde nelere dikkat etmeniz gerektiğini bu haftaki köşemde sizlerle paylaşmak istiyorum.
Reaktif hipoglisemi sinir, açlık atağı ve huzursuzluk yaratır
Bu hastalık genetik nedenlere bağlı sorun değildir ve temel sebebi normal yaşamda dengesiz beslenen, fazla şeker ve rafine edilmiş karbonhidrat yiyecekleri yiyen, stres ve aşırı kafein içeren kolalı içecekler tüketen kişilerde yemek sonrasında uyku basması ilk belirtisi ile herkese çıkabilecek bir sağlık sorunudur. Kan şekerinde düşme; insülin direncine bağlı olarak saat 11.00 ile saat 16.00'da aşırı acıkma ve sinirlilikle birlikte görülür. Bunun nedeni kahvaltıda bol beyaz ekmek, çaya çok şeker koymak, simit, çikolata, pasta, börek ve kızartılmış nişastalı sebzeleri yiyerek daha az sağlıklı proteinli içeren yiyecekleri yememekten kaynaklanmaktadır.
Belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir
Kan şekerinde düşmeye bağlı belirtiler kişiden kişiye farklılık gösterse de temelde reaktif hipoglisemi olanların gün içinde yaşadıkları sorunlar şöyledir: Halsizlik, baş ağrısı, soğuk terleme, çarpıntı, el ayakta boşalma, iç ezilmesi, ani yeme isteği, kontrolsüz kaygı, sinir ve huzursuzluk, uykusuzluk, unutkanlık, bazen bayılma, şekerli yiyeceklere saldırma, soluk tenli olma, yemek sonrası şekerleme dediğimiz kısa uyku isteği.
Kimler risk altında?
Kan tahlilinde insülin düzeyi normalin üzerinde olanlar
Böbrek üstü bezlerinden kortizol hormonu düşük olanlar
Tiroit bezi az çalışanlar
Pankreasta tümör varlığı
Şeker hastalığının başlangıcına yakalanmış kişiler
Mide ameliyatı olanlar
Çok alkol kullananlar
Beslenme düzeninde 7 önemli bilgi hipoglisemiden kurtulmayı sağlar
Hipoglisemi hastalığınız varsa bunun tedavisi için beslenme düzeninde önemli kurallara uymanız gerekmektedir. Bu kurallar hastalığa bağlı yaşanan tüm sıkıntıların da ortadan kalkmasını sağlayacaktır.
1. Mutlaka öğün sayınızı 3 ana ve en az 2 ara öğün olacak şekilde planlamaya özen gösterin.
2. Şeker ve şeker içeren tüm besinleri hayatınızdan çıkarın.
3. Ana öğünlerde daha çok yağsız kırmızı et, derisiz balık, hindi veya tavuk eti yanına ızgara sebze veya zeytinyağlı sebze yemeği ve bol salata tercih edin.
4. Ara öğünlerde uzun süre tok kalmak ve kan şekerini dengelemek için yoğurt veya ayran hayat kurtarıcıdır. Özellikle saat 16.00 civarında aşırı açlık atağını önlemek için asla tost değil büyük su bardağı tercih edin. 5. Kuru meyvelerin şekeri vücudun insülin ihtiyacını arttırır.
5.Hipoglisemi hastalığından korunmak ya da tedavi olmak için hazır ya da taze sıkılmış meyve suyundan uzak durmalı, kuru meyve yerine taze meyve tüketilmelidir.
6. Süt hem sağlıklı protein hem sağlıklı yağ ve hem de sağlıklı hayvansal protein içererek kan şekerini dengede tutan özel bir besindir. Mutlaka acıkınca 1 su bardağı süt tüketmeyi alışkanlık haline getirin.
7. Kuru baklagiller kan şekerinin ani yükselmesini de, ani düşüşünü de önleyen süper besinlerdir. Her ana öğünde kuru baklagiller yemek ya da haşlanmış olarak salatalarınıza bir miktar eklemeye özen gösterin.
8. Öğünlerden önce 1 bardak ve öğün süresince de 1 bardak su için. Böylece yiyeceklerin hızla kana karışmasını engelleyin. Bunun sizin kan şekeri dengesinin korunmasında önemli olduğunu unutmayın.
9. Avokado kan şekerinin düşmesini önleyen alternatiflerdendir. Şekerin düşmesini şeker yiyerek değil avokado tüketerek önleyin.
10. Badem, Antep fıstığı içi ve fındık kavrulmamış olduğunda reaktif hipoglisemide yaşanan uykuya meyli önleyen sağlık iksirleridir. Yemekten sonra 1 avuç içi kadar yeterlidir.
11. Eğer sosyal hayatta alkol tercih ediyorsanız mutlaka alkolden uzak durmalısınız. Ancak vazgeçemiyorum derseniz hipoglisemiyi tetiklediğinden mümkün olduğunda çok nadir ve maksimum 1 kadehi geçmeden içilmelidir.
12. Kafein içeren besinlerin hipoglisemiyi tetiklediği bildirilmektedir. Bu nedenle kahve içimini günde maksimum 2 fincan olarak sınırlamayı sağlayın.
13. Doymuş yağların insülin kullanımını olumsuz etkilediği bildirilmektedir. Krema, kaymak, yağlı etler ve şarküteri ürünlerinden uzak durun.
