'İbrahim Zaman' İlahi ışığın efendisi

YAZI NAZAN ORTAÇ nazan.ortac@sabah.com.tr

Eczacıbaşı Fotoğraf Sanatçıları Dizisi, 10. yılında 'İlahi Işığın Efendisi' olarak anılan İbrahim Zaman retrospektifini fotoğrafseverlerle buluşturuyor.

Eczacıbaşı Fotoğraf Sanatçıları Dizisi'nin yeni kitabı İbrahim Zaman retrospektifi kitabevlerinde yerini aldı. Kitapta, fotoğraf hayatına stüdyo çıraklığı ile başlayan İbrahim Zaman'ın yapıtları ve yaşamı, retrospektif bakış açısıyla yer alıyor. Hem Türkiye'nin birçok bölgesini hem de dünyanın 75 ayrı ülkesini elinde fotoğraf makinesi ile köşe bucak dolaşan Zaman, fotoğrafçının içinde bulunduğu çağın görsel tarihini yazan kişi olduğunu söylüyor ve kitapta ışığı özenle işleyerek deklanşöre bastığı anı izleyici ile buluşturuyor. Kitabın editörü Merih Akoğul, daha 10 yaşında, çıraklıkla fotoğrafçılık mesleğine adım atan İbrahim Zaman'ı şöyle anlatıyor: "İbrahim Zaman, fotoğrafı bahane ederek, elinde asa yerine fotoğraf makinesi ile aramızda dolaşan çağdaş bir derviş gibidir. Ve kendisinin tüm hayatını dinledikten, çilelerine tanık olduktan ve mücadelesini öğrendikten sonra fotoğraflarına daha farklı bir gözle bakacağımız kesindir. Sonuç olarak söyleyeceğimiz, onun elindeki fotoğraf makinesi ile insanlarla nesneleri, dünle yarını, anlarla anıları bugün üzerinden bağlamaya yeminli 'İlahi Işığın Efendisi' olduğudur." Fotoğrafçının fotoğrafın olduğu yere gitmesi gerektiğini savunan İbrahim Zaman, dünyanın beş kıtasında 75 ülkede fotoğraf çekti. 1970 yılında kurulan Adapazarı Fotoğraf Amatörleri Derneği 'AFAK'ın kurucu üyesi oldu. Bugüne kadar girdiği fotoğraf yarışmalarında 150'nin üzerinde ödül kazandı.

Ülkemiz fotoğraf sanatçılığı için önemli bir değer olan ve 60 yılını fotoğraf sanatına veren İbrahim Zaman için, Adapazarı'nda doğduğu sokağa "Bu sokakta bir değer yetişti" açıklamasıyla isminin yer aldığı bir layiha yerleştirildi. Eczacıbaşı Fotoğraf Sanatçıları Dizisi, Eczacıbaşı Topluluğu'nun 50 yılı aşkın bir geçmişe sahip olan fotoğraf yayıncılığı geleneğinin bir parçası. Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı tarafından yayımlanan ve fotoğraf yıllıkları ile başlayan gelenek, 2010 yılından itibaren ülkemizden bir fotoğraf sanatçısının retrospektif kitabını, sanatsal bütünlük içerisinde bu seri kapsamında izleyicilere ulaştırıyor. Eczacıbaşı Fotoğraf Sanatçıları Dizisi'nin 10 yılında, Eczacıbaşı Holding Kurumsal İletişim Direktörü ve Dr. Nejat F. Eczacıbaşı Vakfı Genel Sekreteri İlkay Yıldırım Akalın ile hem kitap dizisini hem de İbrahim Zaman retrospektifini konuştuk...

Eczacıbaşı Fotoğraf Sanatçıları Dizisi, bu yıl 10. yaşını kutluyor. Dizi, hangi motivasyonla hayata geçirildi?
Eczacıbaşı Fotoğraf Sanatçıları Dizisi, Eczacıbaşı Topluluğu'nun 50 yılı aşkın bir geçmişe sahip olan fotoğraf yayıncılığı geleneğinin bir parçasıdır. Fotoğraf yayıncılığına 'Eczacıbaşı Ajandaları' ile 1965 yılında başlayan ve 1968 yılından itibaren süreklilik kazandıran Eczacıbaşı Topluluğu, 'Türkiye: Bir Portre', 'İstanbul Görüntüleri', 'Türkiye'den İnsan Manzaraları', 'Balıkçılar', 'Evler', 'Yolla... Sokaklar...', 'Çarşılar... Pazarlar...', 'Kahvehaneler', 'Oyuncular', 'Yolcular' ve 'İstanbul' gibi başlıklar altında, birçok seçkin fotoğraf sanatçısının yanında o zamana kadar çok tanınmayan genç fotoğraf sanatçısını da topluma ve sanatseverlere tanıttı. Eczacıbaşı Topluluğu'ndaki üst düzey görevlerinin yanı sıra fotoğraf sanatçısı kimliği ile tanıdığımız Şakir Eczacıbaşı, aramızdan ayrıldığı 2010 yılına kadar, yapıtların seçiminden baskı ve dağıtımına kadar her detay ile büyük bir titizlikle ilgilendi. Şakir Eczacıbaşı'nın aramızdan ayrılışının ardından, fotoğraf yayıncılığı geleneğimizi Şakir Eczacıbaşı'nın başlattığı biçimde ancak farklı bir içerikle sürdürme kararı aldık. O dönemde tanınmış ve başarılı Türk fotoğraf sanatçılarının bile sanatsal bir bütünlük içeren retrospektif yayınlarının olmadığını gördük. Bu boşluğu da gidermek amacıyla, 2010 yılından itibaren her yıl değerli bir fotoğraf sanatçısının retrospektif kitabını, sanatsal bütünlük içerisinde Eczacıbaşı Fotoğraf Sanatçıları Dizisi'nde sanatseverlerle buluşturuyoruz. Konsept ve tasarımı Bülent Erkmen'e ait olan yayınları Türkçe ve İngilizce olarak iki dilde yayınlıyoruz. Eczacıbaşı Fotoğraf Sanatçıları Dizisi kapsamında bugüne kadar, Şakir Eczacıbaşı, Ara Güler, Ozan Sağdıç, Sami Güner, Sabit Kalfagil, İzzet Keribar, Ersin Alok, Yıldız Moran, Ergun Çağatay ve İbrahim Zaman retrospektifleri yayımlandı.

Eczacıbaşı Topluluğu, sanata büyük önem veriyor. Fotoğraf sanatının, topluluk için önemini anlatır mısınız?
Eczacıbaşı Topluluğu'nun sanatla ilişkisi, kurucusu Dr. Nejat Eczacıbaşı'nın çocukluk yıllarından başlayan sanat sevgisine dayanır. Dr. Nejat Eczacıbaşı, 1973 yılında kuruluşuna öncülük ettiği İstanbul Kültür Sanat Vakfı'nın kuruluşu ve İstanbul Festivali'nin düzenlenmesini "müziğe karşı merakına ve İstanbul'un böyle bir festival için her türlü olanaklarla donanmış bir kent olmasına" bağlar. Dr. Nejat Eczacıbaşı'nın Türkiye'nin ilk modern sanat müzesi hayali ise 2004 yılında Oya Eczacıbaşı tarafından Türkiye'nin ilk modern ve çağdaş sanat müzesi olarak kurulan İstanbul Modern ile gerçekleşti. Topluluk fotoğraf sanatı ile ilişkisini ve 50 yılı aşkın süredir kesintisiz sürdürdüğü fotoğraf yayıncılığı geleneğini ise kendisi de fotoğraf sanatının ustaları arasında yer alan Eczacıbaşı Topluluğu yöneticilerinden Şakir Eczacıbaşı'na borçludur. Şakir Eczacıbaşı, Türk fotoğraf sanatçılarının eserlerinin sanatsal bir bütünlük içinde toplum ve sanatseverlerle buluşturulması böylelikle kayıt altına alınması ve Türk fotoğraf sanatının ülkemizde ve dünyada tanıtılması konusuna büyük önem vermiş ve Eczacıbaşı fotoğraf yayıncılığını başlatarak çalışmaların yüksek sanat düzeyinin de bizzat güvencesi olmuştur.

Her yıl bir kitap yayınlıyorsunuz... Bugüne kadar yayınladığınız kitapların ve sanatçıların öneminden bahseder misiniz?
Türkiye'de fotoğraf, günümüzdeki konumuna gelinceye kadar birçok aşamadan geçmiştir. Değerli birçok fotoğrafçımız, fotoğraf sanatı üzerinden bugünkü görsel algımızın oluşması konusunda büyük çabalar göstermişlerdir. Eczacıbaşı Fotoğraf Sanatçıları Dizisi, ülkemiz topraklarında yetişen bu değerli fotoğrafçılara çabalarının karşılığı olarak kurumumuz tarafından bir teşekkürdür. Bu dizide Türkiye'nin ilk akademik eğitim almış profesyonel kadın fotoğraf sanatçısı Yıldız Moran'dan, dünya çapında tanınan fotoğrafçımız Ara Güler'e, "hocaların hocası" olarak bilinen büyük eğitimci Sabit Kalfagil'den, Türkiye'de ve dünyada birçok konuyu projeye dönüştüren usta gazeteci Ergun Çağatay'a kadar tüm yaşamlarını fotoğrafa adamış değerlerimizin de içinde olduğu fotoğrafçılara yer verilmiştir. Bu yıl 60'ıncı sanat yılını kutlayan, ülkemizin en tanınmış yaşayan fotoğrafçılarından 'Işığın Efendisi' olarak anılan İbrahim Zaman, 2019 yılının kendisine ayrılan kitabında gerek Türkiye'nin, gerekse dünyanın birçok farklı bölgesinden çektiği fotoğraflarıyla izleyicilerini unutulmaz yolculuklara çıkarıyor. Kitap içindeki fotoğraflarını incelediğimizde fotoğraflarındaki seçkin kompozisyonları ve ışığı kullanmadaki başarısıyla, İbrahim Zaman'ın bu tanımlamayı ne kadar hak ettiğini bir kez daha görüyoruz.

Kitaba, sergi de eşlik edecek mi?
İbrahim Zaman retrospektifi, Fotoğraf Sanatçıları Dizisi'nin 10'uncu eseri. Yayınlar kapsamında, eserlerin editörünün ve fotoğrafseverlerin katılımlarıyla, retrospektifi yayınlanan sanatçının fotoğraf sanatına katkısını ve eserlerini değerlendirdiğimiz söyleşiler düzenliyoruz. Önümüzdeki aylarda da yayının editörü Merih Akoğul'un ev sahipliğinde İbrahim Zaman ile bir söyleşi düzenleyerek İbrahim Zaman'ın fotoğraf sanatçısı kimliğini ve sanatsal yaklaşımını tanıtmak ve paylaşmak istiyoruz.