DERLEYEN İREM ORHAN
Uzman Diyetisyen Sedef Aksu, son dönemlerde daha da sıklıkla duymaya başladığımız glütensiz beslenmeyi anlattı. "Glüten free ürünler, sağlıklı beslenme konularınki en popüler başlıklardan biri haline dönüşmüş durumda. Glütensiz besinlere ulaşılmasının kolay olması nedeniyle de glütensiz diyetlere olan ilgi hızla artıp, her geçen gün daha fazla kişi glütensiz beslenmeyi tercih ediyor. Hatta öyle ki; çölyak hastalığı ve geçici glüten intoleransı olanların glütensiz beslenmesi gerekirken, bu rahatsızlıkları olmayan insanlar dahi şimdilerde glütensiz beslenmeye dikkat ediyor" diyen Aksu ile bu beslenme biçimi hakkında başlıca merak edilenleri şöyle anlattı:
GLÜTEN TÜKETİMİ VE GETİRDİKLERİ
Glüten, buğday tanelerinin ana depolama proteinidir ve temelde gliadin ve glütenin olmak üzere yüzlerce farklı ama birbirine benzer proteinin karışımıdır. Özellikle Türkiye'de temel besin kaynağı olan tahıl grubunun çoğunun içeriğinde glüten bulunuyor. Buğday, arpa ve çavdar, glüten içeren tahıllar olarak bilinirken, kozmetikten gıda boyalarına, şampuanlardan diş macunlarına kadar günlük hayatta kullanılan birçok ürünün içeriğinde bulunuyor. Kinoa, karabuğday, sorgum ve pirinç ise doğal olarak içeriğinde glüten bulunmayan tahıllar olarak belirtiliyor. Glüten tüketimi, bugüne kadar birçok farklı hastalıkla ilişkilendirilmiştir. Glütenin sebep olduğu çölyak hastalığı dışında deri hastalıkları, nörolojik rahatsızlıklar, depresyon, migren, obezite gibi birçok farklı sağlık problemi de glüten tüketimi ile ilişkilendiriliyor. Bu hastalıkların ortak özellikleri ise glüten tüketimi sonucunda bazı semptomların görülebilmesi ve glütensiz diyetin bu semptomları azaltabilmesi oluyor.
GLÜTENSIZ BESLENMENiN DEMiRBAŞLARI
Glütensiz diyet uygulayan kişiler, genellikle fast-food, unlu mamüller ve şekerli tahıl ürünleri gibi yüksek oranda işlenmiş besinlerden uzak dururlar. Sebzeler, meyveler, sağlıklı yağlar ve proteinler gibi daha sağlıklı seçeneklere yönelirler. Bu tip seçici glütensiz beslenme kişide, nispeten daha iyi olma hali sağlayabilir. Ancak uzun vadede birçok kişinin glütensiz beslenmeyi sürdürmek için daha çok hayvansal ürünlere yönelim gösterdiği de görülmektedir. Örnek olarak glütensiz beslenme için bir öğünde, (mısır unu ve pirinç unu serbest olduğundan) mısır unundan yapılmış bir makarna, laktozsuz yoğurt ile rahatlıkla tüketilebilir. Sabah kahvaltılarını daha sağlıklı yapmak için ise glütensiz mısır gevreği tercih edilebilir. Glütensiz diyetlerde sık görülen besin öğesi yetersizliklerini önlemek için glüten içermeyen ve besin öğeleri açısından zengin alternatif tahılların tüketilmesinin yanı sıra, posa ve birçok besin ögesinden zengin sebze, meyve ve kurubaklagil tüketimine de önem göstermeli.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
Glütensiz beslenmede yemek hazırlarken kullanılan araç gereçler glütenli ve glütensiz yiyeceklerde ayrı ayrı kullanılmalıdır. Glütensiz ve glütenli besinler farklı yerlerde bulunmalı ve yan yana saklanmamalıdır. Yemek pişirme ve depolama alanları iyi temizlenmeli ve besinlerin birbiri ile karışması önlenmelidir. Dışarıda yemek yenilecek ise menüler özenle incelenmeli ve yemeğin içeriğine dikkat edilmelidir. Ayrıca paketli gıdalar alınırken etiket iyi okunmalıdır. Glütensiz beslenmede, yaşanan sağlık sorunlarının giderilerek doğru sonuçların alınabilmesi için tüketilen besinlerin içeriğine özen gösterilmelidir.
KİMLER GLÜTENSİZ BESLENME DİYETİ UYGULAMAMALI
Glütensiz beslenme diyeti zayıflama amacı dışında tedavi amaçlı uygulanmalıdır. İshal, şişkinlik, karın ağrısı, kabızlık, baş ağrısı gibi şikayetler çok sık yaşanıyorsa bu semptomların giderilmesi amaçlı glütensiz beslenme planları uygulanabilir. Glüten içeren besinlerin çoğunluğu B grubu vitaminlerinden ve posadan zengindir. Hem bağırsak sağlığı hem de bilişsel fonksiyonlar için bu vitaminler çok önemlidir. Glüten hassasiyeti görülmüyor ise gelişme çağındaki gençler, çocuklar, hamileler, yaşlılar ve çok zayıf bireyler glüten diyeti uygulamamalıdır.
GLÜTENSIZ BESLENMENİN KİLO VERMEYE ETKİSİ
Glütensiz diyetle birlikte hayatımızdan birçok besini çıkarmış oluyoruz. Özellikle de çok sık tükettiğimiz karbonhidrat kaynaklarını... Bu besinleri hayatından çıkaran birey kilo verebilir. Fakat yasaklarla dolu bir hayat yerine sağlıklı, yeterli ve dengeli bir yaşam tarzı daha faydalı olacaktır. Sonuçta glütensiz beslenmenin dozu ayarlanamazsa yine kilo alınacaktır. Çölyak hastası ya da glüten hassasiyeti bulunmasa da kendisini daha iyi hissettiği ve olumlu etkilerini gördüğü için glütensiz beslenmeyi tercih eden de çok fazla kişi bulunuyor. Sağlıklı olan ve herhangi bir glüten hassasiyeti olmayan kişilerin glütensiz beslenmesi uzun ve sürdürülebilir değil. Çünkü glüten içermeyen ürünler besin yönünden son derece zayıf ve uzun süre sadece bu besinlerle beslenmek vücudun gereksinim duyduğu besinlerden yoksun kalmasına neden olabiliyor. Glütensiz diyetler vücut ağırlık kaybı sağlamanın aksine enerji, yağ, karbonhidrat ve posa gibi besin ögelerinin dengesiz alımına bağlı kilo alımına da yol açabiliyor.
"GLÜTENSİZ DİYETTEN MUCİZEVİ ETKİLER BEKLEMEYİN"
Glütensiz beslenme, doğru şekilde uygulandığında oldukça faydalı olabilecek bir beslenme biçimidir. Burada önemli olan glütensiz yiyecekleri iyi bilmek ve gizli glüten içeren besinleri öğrenmektir. Glütensiz beslenmeyi ancak bu şekilde doğru biçimde devam ettirebilirsiniz. Beslenme şeklinizi sağlığınız açısından en verimli hale getirmek önemlidir. Her popüler diyet yöntemi gibi glütensiz beslenme de mucizevi olmayıp, yaşam biçiminize en uygun, sürdürülebilir bir beslenme modeli seçiminiz daha doğrudur. Hekim tarafından kanıtlanmış glüten ilişkili bir hastalık olmadıkça, zayıflamak ya da daha sağlıklı olmak için glütensiz diyet uygulanmamalı, tıbben gerektiği durumlarda (alerji, çölyak hastalığı, glüten duyarlılığı) ise makro ve mikro besin eksikliğini engellemek amacıyla bu konuda deneyimli diyetisyen gözetiminde uygulanmalıdır. Glütensiz diyet tercih eden kişilerin, dikkatli bir şekilde planlanmış beslenme programlarını uygulaması tavsiye edilir.
GLÜTENSİZ BESİNLER
• Mısır unu, patates unu, kestane unu, pirinç unu, badem unu, nohut unu
• Fasulye, bezelye, barbunya, soya fasulyesi, nohut, mercimek
• Pirinç, kinoa, karabugday, mas fasulyesi
• Amarant, ararot, keten tohumu, soya, tef
• Meyve ve sebze çesitleri
• Et, tavuk, balık (Panelenmemis, una bulanmamıs, marine edilmemis olarak)
• Süt, yumurta, peynir, yogurt, tereyagı, bal (Içerikleri okunmalı)
• Zeytin, zeytinyagı, ay çiçek, mısır, fındık ve kanola yagları
• Fındık, fıstık, badem, ceviz, leblebi
• Dondurma (Ürün içerikleri okunmalı)
GLÜTEN İÇEREN BESİNLER
• Bugday unu, bugday nisastası, kahverengi un
• Çavdar, arpa, kepek, irmik, bulgur,
• Ekmek, pide ve lavas
• Pasta, kek ve turta
• Kahvaltılık gevrek
• Kurabiye, bisküvi ve kraker
• Paketli patates kızartması ve cips
• Makarna, eriste, kuskus
• Et suyu, islenmis et (salam, sosis gibi sarküteri ürünleri)
• Sirke (tam damıtılmıs sirkeler gluten içermez)
• Sakız, seker (glutensiz sakızlar da mevcuttur)
• Soya sosu, salata sosları
• Ketçap, mayonez hardal
• Soslu kuru yemisler
• Neredeyse tüm paketli ürünler
• Toz baharat karısımları
• Çorbalar
• Un eklenerek yapılmıs her türlü yiyecek
• Bazı ilaçlar
• Bazı sekerleme ve jöleler
• Maltlı içecekler
